Bỏ Cấp Phép Xây Dựng: Bài Toán Mới Của TP.HCM Trong Quản Lý Hậu Kiểm

Trong bước chuyển mạnh mẽ về cải cách hành chính đô thị, TP.HCM đang đề xuất thí điểm bỏ giấy phép xây dựng tại các khu vực đã có quy hoạch chi tiết rõ ràng. Đây là một bước đi táo bạo, từng được kỳ vọng từ lâu, không chỉ vì khả năng đơn giản hóa thủ tục mà còn vì kỳ vọng cắt giảm những rào cản vô hình do cơ chế xin – cho để lại.

Hiện tại, để triển khai một dự án dù đã có quy hoạch 1/500, chủ đầu tư vẫn phải đi qua nhiều vòng xét duyệt, từ thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật, rồi mới tới bước xin giấy phép xây dựng. Quá trình này không chỉ kéo dài thời gian khởi công, mà phần lớn nội dung xét duyệt cũng trùng lặp với quy hoạch đã được phê duyệt trước đó. Việc này khiến chi phí hành chính tăng thêm đáng kể, trong khi hiệu quả quản lý không thực sự tương xứng.

Theo ước tính, việc bỏ thủ tục xin giấy phép xây dựng trong các trường hợp đã có quy hoạch rõ ràng có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm từ 1 đến 5% tổng chi phí đầu tư. Với các dự án quy mô hàng trăm tỷ đồng, đây là con số không nhỏ, đồng thời góp phần giải phóng nguồn lực và rút ngắn thời gian tiếp cận thị trường.

Tuy nhiên, việc bãi bỏ một trong những cơ chế tiền kiểm quan trọng như giấy phép xây dựng sẽ khiến trọng trách giám sát chuyển hoàn toàn về phía hậu kiểm. Điều này đòi hỏi hệ thống quản lý địa phương phải có đủ năng lực, sự công tâm và một bộ công cụ minh bạch để kiểm soát sai phạm từ giai đoạn sau khi công trình được triển khai.

Thực tế trong 5 năm gần đây, TP.HCM vẫn ghi nhận hơn 3.000 trường hợp vi phạm trật tự xây dựng, tức trung bình gần hai vụ mỗi ngày. Nhiều sai phạm xảy ra ở vùng ven đô, nơi nhu cầu về nhà ở tăng cao nhưng quy hoạch còn thiếu nhất quán. Những con số này cho thấy hậu kiểm không phải là một bài toán đơn giản, đặc biệt nếu thiếu minh bạch về dữ liệu quy hoạch và thiếu cơ chế giám sát hiệu quả.

Trong khi đó, Bộ Xây dựng cũng đang thúc đẩy một lộ trình cải cách sâu rộng, với mục tiêu giảm 30% thời gian giải quyết thủ tục và chi phí tuân thủ trong đầu tư xây dựng. Việc thí điểm bỏ giấy phép xây dựng tại TP.HCM có thể trở thành mô hình mở rộng ra toàn quốc nếu đi kèm với các công cụ thay thế đủ sức bảo vệ tính pháp lý và quy hoạch đô thị.

Để làm được điều đó, cần có một nền tảng thông tin quy hoạch được công khai đầy đủ, dễ tra cứu. Các thiết kế đô thị cần minh bạch hóa để người dân và doanh nghiệp dễ tuân thủ. Mặt khác, hệ thống giám sát cần được hỗ trợ bằng hướng dẫn kỹ thuật cụ thể và tiêu chuẩn hóa hồ sơ thiết kế. Cùng với đó, các chế tài xử lý sai phạm cần được áp dụng nhất quán, bao gồm cả xử phạt hành chính, cưỡng chế tháo dỡ và kiểm điểm trách nhiệm chuyên môn.

Bỏ giấy phép xây dựng không đơn thuần là một động tác cắt giảm thủ tục hành chính. Đây là một sự chuyển dịch mô hình quản lý, từ kiểm soát hành vi trước khi diễn ra, sang kiểm soát hậu kỳ bằng minh bạch, kỹ thuật và trách nhiệm. Thành công của chính sách không chỉ nằm ở văn bản, mà ở việc các cơ quan quản lý có thực sự đủ khả năng triển khai một mô hình mới, nơi quy định đơn giản hơn nhưng kỳ vọng về tính minh bạch lại cao hơn rất nhiều.

Nguồn: Báo Đầu Tư